1)Özellik-Faktör Kuramı/Parsons Modeli
Özellik: Bireyin test yoluyla ölçülebilen karakter yapısı.
Faktör: Başarılı bir iş performansı için gerekli karakter yapısı.
Parsons modelinde 3 aşama vardır: Bireyi tanıma, Meslekleri tanıma, Yerleştirme.
2)Holland’ın Tipoloji Yaklaşımı
Gerçekçi tip: Objelerle, nesnelerle, makinelerle uğraşmayı severler. Tamirci, makine mühendisi, açık havadaki işler.
Araştırıcı tip: Zihinsel etkinliklere ağırlık verirler. Araştırmacı ve sorgulayıcı. Bilim insanları, felsefeciler, akademisyenler.
Sanatçı tip: Heyecanlı, coşkulu, yaratıcıdır, sanatsal düşünceleri vardır. Yazar, ressam, aktör.
Sosyal tip: İnsanlarla iletişimleri güçlüdür. Psikolog, öğretmen, sosyal hizmetler, halkla ilişkiler uzmanı.
Girişimci tip: Kendine güvenen, sorumluluk alan kişiler. Satıcı, pazarlamacı, yönetici, avukat. Enerjik, ikna gücü yüksek.
Geleneksel tip: Dikkatli, titiz, esnek olmayan, sayılar ve not tutma ile uğraşmaktan hoşlanırlar. Sekreter, bankacı, muhasebeci.
NOT: Sosyal tip başkaları için bir şeyler yaparken, girişimci tip kendi adına bir şeyler yapar.
3)Roe’nin İhtiyaç Kuramı
Roe’ye göre meslekler psikolojik ihtiyaçları karşılamak üzere seçilir. Görüşünü Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarşisine dayandırmıştır. Ebeveynlerin, çocukların ihtiyaçlarını karşılama düzeyi çocukların meslek seçimini etkiler.
Aşırı koruyucu ebeveyn tutumu: Çocukta bağımlılık gelişir, koruyucu, aşırı beklenti.
Soğuk davranan ebeveyn tutumu: İhmal eden, reddeden.
Kabul eden ebeveyn tutumu: Serbest bırakan, destekleyen.
4)Super’in Benlik Kuramı
Meslek seçiminin belli bir gelişim dönemi içinde birey ile çevrenin etkileşimi sonucu oluşan benlik tasarımının sonucu olduğunu ileri sürmüştür. Meslek seçimini 5 evrede inceler.
1)Büyüme evresi (0-14 yaş) : Meslek özdeşleşme sonucu gelişir.
Hayal basamağı (4-10 yaş)
İlgi basamağı (11-12 yaş)
Yetenek basamağı (13-14 yaş)
2)Araştırma evresi (14-24 yaş) : En önemli evredir.
Deneme evresi (15-17 yaş) : Geçici denemeler yapılır, fantezi seçimleri vardır.
Geçiş evresi (18-21 yaş) : Gerçek olgular dikkate alınır, mesleki eğitime başlanan basamak.
Sınama-izleme (22-24 yaş) : Kazanılan bilgilerin sınandığı, ilk işe yerleşilen dönem.
3)Yerleşme evresi (25-44 yaş) : Mesleği netleşmiştir. Sosyal yaşam düzen kazanmıştır.
Sınama (25-30 yaş) : Pratik uygulamaları sınama.
Sağlamlaştırma (31-44 yaş)
4)Koruma evresi (45-64 yaş) : Birey olgunlaşmıştır, umutlarını gerçekleştirmesi, doyuma ulaşması mümkündür.
5)Çöküş evresi (65 + yaş) : Emeklilik, yaş ilerlemesi ile mesleki benlik değişir, becerilerde yavaşlama.
Yavaşlama (65-70 yaş)
Emeklilik (71 + yaş)
5)Ginzberg’in Gelişim Kuramı
Mesleki gelişim geriye dönülmez bir süreç sonucunda oluşur ve kişilik ile ilintilidir. Birey meslek seçimini yıllar içinde gerçekleştirir. Mesleki gelişim, kişilik gelişiminin bir boyutudur. Meslek seçim süreci daima bir uzmanlaşmayı içerir.
1)Fantezi dönem (5-11 yaş) : Çocuğun meslek hayatındaki düşünceleri, kişisel genel ilgilerden ibarettir. Özdeşim kurma, taklit vardır.
2)Geçici seçim dönemi (12-18 yaş) : Mesleklere yönelim şu sıra ile ilerler:
İlgi (11-12 yaş) , Yetenek (12-14 yaş) , Değer (15-16 yaş) , Geçiş (18 yaş)
3)Gerçekçi dönem (18-23 yaş) : Gerçeğe uygun seçimler yapılır.
Araştırma: Birey seçim yapabilmek için mesleklerle ilgili verilere ulaşmaya çalışır. İş durumlarını öğrenmek için araştırır, üniversitede temel bilimleri okumaktadır, henüz branşlaşmamıştır.
Billurlaşma: Meslek seçiminde birçok faktörün değerlendirildiği basamaktır. Ana dalı seçmek zorundadır.
Belirleme: Kararın kesinleşmesi ve özel planlamanın yapıldığı basamak. Özel bir meslek seçilmiştir
Bir yanıt yazın