FOBİK BOZUKLUK

Fobi normalde korku olmayacak belli bir durum ya da belli bir nesne ile karşılaşınca ortaya çıkan korkudur. Danışan bu nesne ya da durum karşısında bu denli korku olmayacağını bilir, korkusunu anlamsız ve yersiz bulur, fakat yine de korktuğu nesne ya da durumdan kaçınır.

Belirtiler ve Bulgular : Fobik kişide fobi nesnesi karşısında bunaltı belirtilerinin yanında herhangi bir bozukluk genellikle bulunmaz, durumdan uzaklaşınca bu belirtiler yatışır ve danışan bir daha böyle bir duruma girmemeye çalışır, kaçınır.

Fobiler korkunun ortaya çıktığı duruma göre üçe ayrılabilir; Nesne fobileri : böcek, kelebek, köpek, sivri uçlu eşya. Durum fobileri : kapalı yer, açık yer, asansör, yüksek yer, karanlık yer veya yüz kızarması, kalabalıkta konuşma korkusu ve benzeri. İşlev fobileri : altına kaçırma, gaz kaçırma, terleme, yüz kızarması ve benzeri.

Tanı Ölçütleri

DSM-4’te fobilerin tanı ölçütleri özgül/spesifik ve sosyal fobi olmak üzere iki ayrı başlık altında belirlenmiştir. Buna göre,

Spesifik fobi ölçütleri :

A)Spesifik bir nesne ya da durumun varlığının ya da bu yönde bir beklentinin yarattığı belirgin ya da sürekli aşırı ya da mantık dışı korku

B)Fobik uyarıcıya maruz kalmanın hemen her zaman anında kaygı tepkisine ya da panik atağa neden olması

C)Kişinin yaşadığı korkunun aşırı ya da mantık dışı olduğunu kabul etmesi

D)Fobik durumdan kaçınma ya da varlığında yoğun kaygı ya da rahatsızlık yaşama

E)Belirtilerin normal işleyişi önemli oranda engellemesi ya da fobi hakkında belirgin rahatsızlık

F)En az 6 aydır sürüyor olması

Sosyal fobi ölçütleri :

A)Kişinin tanımadığı insanlara ya da başkaları tarafından gözlemlenme olasılığına maruz kaldığı sosyal durumlardan ya da performans durumlarından belirgin ya da sürekli olarak korkması

B)Korkulan sosyal duruma maruz kalmanın hemen her zaman kaygı ya da panik yaratması

C)Kişinin bu korkunun aşırı ya da mantıksız olduğunu görmesi

D)Korkulan sosyal durum ya da performans durumundan kaçınma ya da bu durumlarda büyük rahatsızlık ya da kaygı yaşama

E)Belirtilerin kişinin normal rutinini veya mesleki ya da sosyal işleyişini kayda değer bir şekilde engellemesi

Aşağıda farklı türden fobiler verilmiştir

akrofobi – yükseklik

aerofobi – uçmak

agorafobi – açık alan

ailorofobi – kediler

amaksofobi – araba sürmek

anthofobi – çiçekler

arakfobi – örümcekler

astrafobi – şimşek gürültüsü

brontofobi – gök gürültüsü

klostrofobi – kapalı yerler

sinofobi – köpekler

demetofobi – delilik

sefirofobi – köprüler

heperfobi – sürüngen

hidrofobi – su

mirofobi – mikroplar

murofobi – sıçan

misofobi – pislik ve mikrop

niktofobi – karanlık

ofififobi – yılan

ornthfobi – kuşlar

fonofobi – yüksek sesle konuşma

pyrofobi – ateş

thanatafobi – ölüm

trikofobi – saç

ksenofobi – yabancılar 

Nedenleri

Fobilerin oluşuna ilişkin en fazla kabul eden görüş davranışçı olanlardır. Bu anlayışa göre fobiler öğrenilmiş birer davranıştır. Korku acı veren ve tehlikeli bir uyarana karşı biyolojik temeli olan bir tepkidir.

Kişi hiç korku uyandırmayan bir nesne ile sık sık karşılaşırken aynı zamanda ağrılı bir uyaranla da karşılaşınca da korku duyulmayan nesneye karşı da kaçınma davranışı gösterecektir. Bu öğrenilmiş bir fobidir. Bunun yanı sıra fobiler karmaşık çevresel koşullardan da kaynaklanmaktadır. Örneğin anne babası sürekli hastalık korkuları gösteren bir ailede çocukta da örnek olarak öğrenme ile hastalık fobileri oluşabilmektedir.

Tedavi

Fobilerin tedavisinde davranışçı yöntemin etkisinin diğer anlayışlara göre daha etkili olduğu ispatlanmıştır. Fobilerde en sık kullanılan tedavi yöntemi maruz bırakma terapisidir. Bu yöntemde hasta fobik durumla özellikle karşılaşması ve korku doğuran durumun ya da nesnenin üzerine azar azar artan derecelerle sürekli gitmesi istenir. Örneğin yalnız başına sokağa çıkmaktan korkan danışana giderek artan süre ve uzaklıkta sokağa çıkma ve korkuya dayanma talimleri yaptırılır.