FEMİNİST TERAPİ, TEMEL İLKELERİ, KİMLİK GELİŞİMİ

Feminist terapi; geleneksel psikoterapi yaklaşımlarına karşı duyulan yoğun hoşnutsuzluk nedeniyle (Gilbert,1980), kadın ve cinsiyet psikolojisinin ortaya çıkmasıyla, 1960 ve 1970’lerdeki feminist akımın bir sonucu olarak ortaya çıkmıştır.

Önemli temsilcileri arasında; Jean Baker Miller, Carolyn Zerbe Enns, Olivia M. Espin, Laura S. Brown sayılabilir.

Laura Brown (1994) “Yıkıcı Diyaloglar” adlı kitabında feminist terapiyi şu şekilde tanımlamaktadır:

Feminist terapi, değişik kültürlerden gelen ve kadın ve cinsiyet konusunda uzmanlaşmış uzmanların çalışmalarına dayalı olan, feminist psikoloji ve analiz konusunda bilgileri içeren bir terapi uygulamasıdır. Bu yaklaşım; hem terapist hem de danışanlar için günlük yaşamın içinde ve de sosyal, duygusal ve politik çevre ile olan ilişkilerde feminist direnci oluşturma, dönüşümü sağlama ve sosyal değişimi gerçekleştirme amacıyla stratejiler ve çözüm yolları oluşturmak için öncülük görevini yapmaktadır.

Feminist Terapi (FT), belirli bir kuram olmaktan çok bir bakış açısıdır.

Feminist Terapi Temel İlkeleri

• FT, kadın olmanın kültürel, sosyal, politik, ekonomik ve tarihi bir ortamda ortaya çıktığını ve yaşam boyu gelişimi kabul eder.
• FT, yaşam boyunca içsel faktörlere olduğu kadar kadının/kadınlaın yaşamındaki kültürel, sosyal, politik, ekonomik, tar,h, faktörlere de odaklanır.
• FT; cinsiyet, ırk, sınıf, etnik köken, cinsel yönelim, yaş ve beden sağlığı gibi kadınları çoklu şekilde etkileyen güç şekillerinin birbirleriyle ilişkilerini, yaşanan baskıların temelinde yeralan gücün analizini yapılmasını içerir.
• FT, kadınlara uygulanan açık ve gizli şiddetin onlara duygusal, fiziksel ve ruhsal olarak zarar verdiğini kabul eder.
• FT,  tüm kadınların yaşamlarında kadın olduğu için düşmanlıklarla karşılaştıklarını kabul eder.
• FT, öncelikli olarak yetersizliklere değil, güçlü yönlere odaklaşır. Bu nedenle baskılara uyma davranışı gösteren kadınların davranışlarını da anlayışla karşılamaktadır.
• FT, her zaman eşitliği savunan bir sosyal değişme anlayışına kendini adamıştır.
• FT, terapist ve danışan arasındaki güç dengesinin sürekli olarak ve açıkça yöneltilmesine dayanmaktadır ve terapötik ilişki içerisinde bir suistimal etme potansiyeline karşı hassastır, gücün yanlış kullanılmamasına dikkat eder.
• FT, karşılıklı saygıya dayalı, yönlendirici ve otoriter olmayan bir ilişki için uğraş vermektedir.
• FT, terapist ve danışanın terapinin amaçlarını, yönünü ve terapinin gidişini birlikte belirledikleri bir süreç içinde gerçekleştirir.
• FT, genç kızların ve kadınların sosyal inanç ve değerleri nasıl içselleştirdiklerini anlamalarına yardımcı olur. Terapist danışanla birlikte benliğe zarar verici yapılara karşı mücadele verir, bunları değiştirmeye çalışır ve danışanların kendi bakış açılarını oluşturmalarına yardımcı olur.
• FT, genç kız ve kadınların yaşamları boyunca alternatiflerini genişletmeyi sağlar.
• FT, genç kız ve kadınların bireysel ve kolektif güçlerini görmeleri, buna sahip çıkmaları ve kabul etmeleri için onları destekler.
• FT, genç kız ve kadınların yaşadıkları ortak ve farklı yaşantılara değer veren  ve kabul eden, onların yaşamlarının üzerindeki gizemi çözen bir süreçtir.
• Feminist terapide kendini açma uygun bir şekilde kullanılır. Kendini açma zarar verici de olabileceğinden, hem kuramsal bir temele dayanmalı hem de bir amaç için yapılmalıdır.
• Feminist terapistler; politik, ekonomik, ve tarihi konular ile ilgili olarak kendi önyargılarını, çarpıtmalarını ve sınırılılıklarını devamlı olarak kontrol etmekle görevlidirler.

FEMİNİST KİMLİK GELİŞİMİ

Pasif Kabul Evresi

Kadın, erkekleri kendisine göre üstün görür ve geleneksel rolleri kabul eder. Bu rollerin kendisi için avantajlı olduğunu düşünür ve kadına karşı yapılan ayrımcılığın farkında değildir. Böyle bir ayrımcılığı reddeder.

Açığa Çıkma Evresi

Bu evrede çok sayıda kriz baş gösterir. Kız çocuklarına ayrımcılık, boşanma, işe alınmama gibi pek çok örnek verilebilir.

Bu aşamada kadın çok fazla öfke hissedecektir. Kendini çok baskı altında görecektir. Bu aşamada kutuplu düşünce yapısı kendini gösterir. Tüm erkekler kötüdür, tüm kadınlar iyidir.

Saplanma-Çıkma Evresi

Bu evrede kadın, benzer kadınlarla duygusal bağlar geliştirir ve öfkesini boşaltması için destekleyici ortamlar bulur. Kutuplu düşünce yapısı daha göreceli bir hale gelir ve erkeklerle daha dikkatli bir ilişki kurulur.

Sentez Evresi

Olumlu feminist kişilik gerçekleşir. Otantik bir feminist kimlik oluşturulur.

Aktif Sorumluluk Evresi

Feminist kişilik anlamlı ve etkili eyleme dönüşür. Bireysel ve politik hedefleri doğrultusunda kişi feminist kimliğini uygulama sorumluluğu ile yüzyüze gelir. Toplum onun çabalarına direnç gösterir.

TERAPÖTİK SÜREÇ

Feminist Terapinin amacı genelde iki yönlüdür:

1. Kadınların yaşantılarına sosyopolitik güçlerin nasıl etki ettiğini anlamalarında kadınlara yardım etmek
2. Danışanların sahip oldukları problemlerin işlevsel bozukluk belirtileri olmaktan çok hayatta kalma stratejileri olarak yorumlanabileceğini anlamalarını sağlamak

FT’de terapötik ilişki, güçlendirme ve eşitliğe dayanır. Bu eşitlik o kadar önemsenir ki, eşitliği, güç dengesini bozabilecek her türlü davranıştan kaçınılır. Kadınları ve erkekleri potansiyellerini geliştirmekten alıkoyan rollerden kurtarmak için eş düzeyli bir danışmanlık ilişkisi kurulur. Psikolojik danışman bir ilişki uzmanıdır.

TERAPÖTİK SÜREÇTE KULLANILAN YÖNTEM VE TEKNİKLER

Cinsiyet Rolü Analizi

Danışanların kültürel olarak öngörülen cinsiyet rol beklentilerinin kadınlar üzerindeki etkisi ve yaşantılarının bunlardan nasıl etkilendiği konusunda bilgi sahibi olmalarına yardımcı olmak için kullanuılan bir tekniktir.

Güç Analizi Ve Güç Müdahalesi

Kadınlar ve erkekler arasındaki güç farkının ve kadınların toplumdaki düşük konumlarının farkında olmalarına yardımcı olmayı amaçlar. Danışanların sahip oldukları veya olabilecekleri güçleri doğru değerlendirebilmelerini içerir.

Kültür Analizi ve Kültürel Müdahale

Psikolojik danışmada ele alınan problemler kültürel bağlamda da ele alınır.

Yeniden Çerçeveleme ve Yeniden Etiketleme

Yeniden çerçeveleme, genellikle bireylere sosyal baskının problemlerine nasıl dahil olabildiğini anlamaları konusunda yardım etmeyi amaçlar.

Örnek: “Çocuğum giderek asosyal biri oluyor” diyen bir anneye psikolojik danışmanın “Çocuğunuz birlikte olduğu insanalrı özenle seçiyor” demesi.

Atılganlık Eğitimi

Atılganlık eğiti ile kadınlar, başkalarının haklarını ihlal etmeden kendi haklarını savunmayı öğrenirler. Kadınların kişesel güçlerini kullanmalarını kolaylaştırma amacı taşır.

Bibliyoterapi

Danışanın kendi kişisel deneyimlerini etkileyen sosyal etkileri anlamasına

yardımcı olmak için dikkatlice seçilen film, kitap veya makaleleri okuma ve anlamasını sağlamayı içerir. Önerilen yayınlar kadınların beden imajı, görünüşü, fiziksel ve cinsel şiddet ve yaşam boyu kadınların karşılaştıkları sorunları ve konuları içerebilir.