Gelişimin Temel İlkeleri ve Gelişim Görevleri

Gelişimin Temel İlkeleri

1. Gelişim, kalıtım ve çevrenin ortak bir ürünüdür. Kalıtım potansiyel donanımı, çevre ise bu donanımın nasıl gerçekleşeceğini gösterir. Gelişim = Kalıtım x Çevre ilişkisi esastır.
2. Gelişim bir bütündür. Gelişim alanları birbiri ile etkileşim halindedir. Bir alanda ortaya çıkan değişim, bir başka alanı da etkiler. Gelişim alanları: bilişsel, psikomotor, sosyal, fiziksel, kişilik ve ahlak gelişimidir. Örnek: Sağlam kafa, sağlam vücutta bulunur.
3. Gelişim sürekli ve aşamalıdır. Gelişim, döllenmeden ölüme kadar devam eder. Her aşama bir sonraki döneme hazırlıktır. Gelişim evreleri: 0-2, 2-6, 6-12, 12-18, 18-30, 30-60, 60+ şeklindedir.
4. Gelişimde kritik dönemler vardır. Kritik dönem, gelişimin en iyi şekilde ortaya çıktığı zamandır. Bu zamanda kazanılmayan bir özelliğin telafisi çok zordur.
5. Gelişim nöbetleşe devam eder. Bir gelişim alanının hızı artarken diğer alanın hızı yavaşlayabilir. 
6. Gelişim baştan ayağa doğrudur. İnsan gelişiminde her zaman baş bölgesi daha hızlı bir gelişim gösterir. İnsanın ilk olgunlaşması da baş ve boyun bölgesinde gerçekleşir.
7. Gelişim içten dışa doğrudur. İlk olarak iç tabaka (endoderm), daha sonra orta tabaka (mezoderm), en son dış tabaka (ektoderm) gelişir.
8. Gelişim genelden özele doğrudur. Gelişimde önce kaba motor kaslar daha sonra ince motor kaslar gelişir. 
9. Gelişimde bireysel farklılıklar vardır. Bireysel farklılık, aynı yaş grubunda görülen farklılıklardır. Her insanın gelişim hızı birbirinden farklıdır.
10. Gelişim yordanabilir bir sıra izler. Burada bir tahmin söz konusudur. Örnek: Emekleyen bir bebek gördüğümüzde, yakında yürümeye başlayacağını tahmin ederiz.
11. Gelişimin hızı her yaşta aynı değildir. En hızlı dönemler sırasıyla: doğum öncesi, bebeklik ve ergenlik dönemleridir.

Gelişim Görevleri

Havighurst, kişinin her yaş döneminde yapması gerekenleri “gelişim görevleri” şeklinde tanımlamıştır.

Gelişim görevlerini etkileyen 4 temel faktör bulunmaktadır. Bunlar: yaş, olgunlaşma, kişisel hedefler ve toplumsal beklentilerdir.

1-Bebeklik Dönemi (0-2)

Yürümeyi öğrenme, konuşmayı öğrenme, bedenini diğer nesnelerden ayırt etme, ilk sosyal gelişim, nefes almayı öğrenme, katı yiyecekleri yiyebilme, bağlanma davranışı geliştirme, belli zamanlarda uyumayı ve uyanık kalmayı öğrenme vb.

2-İlk Çocukluk-Oyun Çağı (2-6)

El-göz koordinasyonunun sağlanması, ince ve kaba motor becerilerini kazanmaya başlama, tuvalet alışkanlığı edinme, oyun becerilerinin gelişmesi, öz bakım becerisi kazanma, cinsel kimliği kazanma, doğru ve yanlışı ayırt etme, vicdan gelişimini başlaması, okumaya hazır hale gelme, anne-babadan bedensel bağımsızlaşmanın başlaması, konuşmanın tamamen anlaşılır hale gelmesi vb.

3-Son Çocukluk-Okul Çağı (6-12)

Okuma ve yazmayı öğrenme, somut işlemler yapma, kendini değerlendirme, sosyal roller edinme, kişisel bağımsızlık elde etme, takım oyunu, yaşıtlarla geçinmeyi öğrenme, başarı duygusunu tatmin etme, model alma, vicdan ve değer sistemi geliştirme, sorumluluk verildiğinde görevleri yerine getirme, olumlu benlik algısı oluşturma vb.

4-Ergenlik Dönemi (12-18)

Beden imgesine uyum, orijinal kimlik edinme, cinsel olgunluğa erişme, soyut düşünebilme, yetişkin fiziksel donanımına erişme, duygusal bağımsızlığa ulaşma, kendine ait vicdan ve ahlak sistemi oluşturma, mesleki ilgilerini netleştirip bir mesleğe yönelme, toplumsal sorumluluklar almaya hazır hale gelme, akran gruplarına yönelme, evliliğe ve aile kurmaya hazırlık, çocuk sahibi olmaya hazırlık vb.

5-Genç Yetişkinlik (18-30)

Dostluk kazanma, eş seçimi, her iki cins ile olgun ilişki kurabilme, çocuk sahibi olma, meslekte kararlılık gösterme, vatandaşlık bilincinin gelişmesi, hayat planı oluşturma, toplumla uyumlu birey haline gelme, ekonomik bağımsızlığı elde etme, anne-babadan bağımsızlaşma, kariyerinde ilerleme, içselleştirilmiş bir ahlak anlayışı geliştirme vb.

6-Yetişkinlik Dönemi (30-60)

Ailenin devamını sağlama, daha iyi ekonomik standartlar elde etme, çocuklarının sorumluluğunu üstlenme, hobi edinme, yeni bir şeyler üretme, meslekte kariyer yapma, sosyal sorumluluk alma, yeni kuşaklara rehberlik etme, aileyi ve evi çekip çevirme, ekonomik bağımsızlığı devam ettirme vb.

7-Yaşlılık Dönemi (60+)

Yaşamı anlama, entelektüel olarak gelişme, yaş grubuyla yakın ilişkiler kurma, eşin ölümüne uyum sağlama, ölümü sağlıklı bir şekilde kabullenme, emekliliğin getirdiği azalan gelire uyum sağlama, benlik bütünlüğü oluşturma, yaşamı olduğu gibi kabul etme, kendisine ve yaşama ilişkin ruhsal ve tarihsel bir bakış açısı geliştirme, yaşlılığın getirdiği fiziksel değişimlere uyum sağlama, bilgelik vb.